Rondleiding IJssellinie – vrijdag 30 augustus 2019
De koude oorlog (1950 – 1968) was al voorbij voor ik geboren werd, maar heeft toch duidelijk haar sporen in het Nederlandse landschap achtergelaten. Het wordt pas echt duidelijk als je ook gewezen bent op deze sporen en dat is nu precies waar deze rondleiding uitermate geschikt voor is. Maar weinig mensen wisten van deze verdedigingswerken van de IJsellinie. Zelfs de bewoners in het gebied wisten niet wat er nu aangelegd werd. Er was ook bewaking door militairen die nieuwsgierigen op afstand hield. Er was nog geen sprake van sociale media en zo kon er veel geheim blijven. De enige foto’s die kleine delen van de werken onthulden werden gemaakt door een dame die het vee fotografeerde voor de stamboeken. De ontgoocheling was dan ook groot toen men jaren later ontdekte dat “De Russen”, om wie het allemaal te doen was geweest, in het bezit waren van een gedetailleerde kaart van deze verdedigingslinie.
Jaren geleden zijn we al eens in dit gebied geweest en hebben ons toe verwonderd over de ligging van de bunkers en de vorm van het landschap. Toen vanuit Futura de mogelijkheid werd geboden om het gebied en het interieur van de bunkers te bekijken, onder begeleiding van een gids, hebben we ons direct ingeschreven.
Het startpunt is Kasteel de Haere aan de Haereweg, waar gratis geparkeerd kan worden (waar vind je dat nog in Nederland?). We wandelen volgens de routebeschrijving naar de ‘Hospitaal-bunker’ waar al een aantal deelnemers van de rondleiding aanwezig is. We worden namens PV Futura welkom geheten door Wilma. Door de onverwachte drukte op de wegen vertrekken we iets later dan gepland. Aangezien je altijd ‘oude bekenden’ tegenkomt, gaat de tijd toch snel voorbij.
We zijn met 51 volwassenen, 14 kinderen en 4 gidsen. De gidsen doen het voorstel om 1 groep te maken met alle kinderen, waar wij ook bij aansluiten.
Met 4 gidsen die elk een eigen startpunt hebben gaan de groepen op pad. De gids vertelt enthousiast dat in de loop van de afgelopen jaren veel restauratiewerkzaamheden zijn uitgevoerd. Wij zien dat meteen al aan de buitenkant van de bunker waar we verzameld hebben. Die ziet er goed geconserveerd uit, terwijl we jaren geleden naar het kale beton keken.
We gaan van start en lopen als eerste groep naar de inlaatwerken.
Indrukwekkend om te zien en haast niet voor te stellen hoeveel water hier ingelaten zou moeten worden. De ‘banken’ waar we tijdens de uitleg op zitten blijken boven in de inlaatwerken te hebben gehangen. Daarmee krijg je ook een goed beeld van de enorme hoeveelheid beton die hier is gebruikt.
Na de inlaatwerken lopen we naar een kazemat waar een luchtafweerkanon (‘Bofors’) in kon worden opgesteld. Er loopt een speciaal stuk verharding, waar het geschut over verplaatst kon worden, naar toe. De breedte van de verharding is precies zo gemaakt dat het geschut gemakkelijk op zijn plek gezet kan worden. De gids heeft een sleutel, waarmee het slot geopend wordt dat de bunker afsluit. We kunnen nu dus een kijkje nemen in het binnenste van de bunker. Vooral voor de kinderen een heel avontuur om de steile trap af te dalen. Beneden is het verrassend ruim en kunnen we zien hoe de 9 soldaten hier verbleven. Deze soldaten hadden het relatief goed voor elkaar, zeker vergeleken met hun collega’s die in een ingegraven Shermantank (zonder voorzieningen) moesten verblijven. In deze kazemat konden ze, met zelf meegebrachte spullen, zelfs een potje koken. Handig als de boot met proviandering een keer niet kon komen.
Na de kazemat met het Boforskanon lopen we door naar de volgende kazemat waar een mitrailleurnest met 4 lopen staat opgesteld (saignant detail, deze is van Duitse makelij, geroemd om zijn vuursnelheid en betrouwbaarheid). Ook hier kan een kijkje beneden genomen worden. Aangezien er veel minder manschappen verbleven is het ook aanzienlijk minder ruim.
We lopen verder door het bos en tussen de landerijen door. De gids wijst ons op het aparte landschap. Aan onze linkerkant is een weide die veel lager ligt dan het omringende landschap. Hier blijkt de grond te zijn afgegraven om de terpen en kazematten te kunnen bouwen. Aan de rechterhand in het bos zien we diepe kuilen. Deze blijken te zijn veroorzaakt door de ‘geloste bommen’ van een neergeschoten Lancaster-bommenwerper.
We wandelen verder en komen uit bij de commandobunker. Indrukwekkend dikke betonnen muren, van anderhalve meter dikte, beschermen tegen mogelijke vijandelijke bommen. In vroeger tijden konden manschappen op de uitkijk staan op het dak. Nu zijn de bomen zover gegroeid dat van hieraf de IJssel niet meer zichtbaar is. Vanuit de commandobunker lagen er verbindingslijnen naar alle kazematten in de omgeving. De jeugdige deelnemers aan de excursie vergapen zich aan de telefoon met draaischijf, voor ons nostalgie en voor hun volledig onbekend…
Door het verdrag van Genève is de hospitaalbunker veel minder stevig uitgevoerd (muren van 60 centimeter dik), omdat ziekenhuizen volgens dat verdrag niet aangevallen mogen worden.
Wat we bij alle bunkers en kazematten zien, is dat men beducht was voor aanvallen met gifgas. In de tijd van de koude oorlog nadrukkelijk een dreiging waar rekening mee werd gehouden.
De hospitaalbunker is voor ons ook het eind van de rondleiding. Mede door het prachtige weer was de rondleiding een groot succes. We helpen nog even met het opruimen van de klapstoelen en gaan dan weer naar huis.
Speciale dank aan Harry Ploeg, die de foto’s bij dit verslag heeft gemaakt.
Frank Rijnierse
